Chisilamu ndi yachibadwa ndipo ndi njira ya umoyo, likuciska munthu kuti waghanaghanirenge comene za ubwezi wake na mlengi wake, likusambizga kuti munthu wangawa na mtende na chimwemwe chanadi para wali pa ubwezi na ciuta,tikulondozga urongozgi wake na kucita milimo yiwemi.
Wasilamu wakukwana cigawa cimoza mu vigawa vinkhondi vya wanthu wose pa caru,ndipo ici cikupangiska kuti cisopo ca cisilamu ciwe cimoza mwa visopa vikuru comene,kugomezga na kusopa ciuta yekha waunenesko ndiyo ni cilato ca umoyo mu cisilamu.
Lizgu la chiarabu lakuti ISLAM likung’anamura kujilambika kwa chiuta yekha waunenesko, munthu uyo wakujilambika kwa chiuta wakuchemeka musulumani, munthu uyu wa mtundu uliwose panji fuko.
Cinthu cinyake ico cikupambaniska cisopo ca islam na visopo vinyake nchakuti:cikutora zina la munthu panji fuko yayi.
Vinthu vinkhondi na cimoza vyakukhwaskana na cipulikano
kugomezga mwa Allah
Allah ni zina la ciuta waunenesko yekha
Allah ni zina la chiarabu la chiuta waunenesko yekha,chiuta walije wabwezi,wanyawo,wana,panji wapapi,iyo wakuyana yayi na ivyo wali kulenga,pakuti palije chinthu ico cikukolerana na makhaliro ghake ghaucindami ndiposo ghaurunji,makhaliro agha ni: mlengi,walusungu comene,na wakukwezgeka comene,wankhongono zose,murunji comene,wavinjeru comene,wakusungilira vyose,ndiposo wakumanya vyose.
Iyo ni mlengi wa vinthu vyose,ndipo wakuvisungilira vyose,uyo wali kutipa vitumbiko vyambura mapendeko nga ni kupulika,kuwona na kughanaghana ndipo wakwenda,ipo tikwenera kumuwonga na kumusopa iyo pera na kulondezga ulongozgi wake.
Wangelo wali kulengeka kufuma ku ungweru,wali kupika milimo ndipo wakukana yayi kupulikira mlengi wawo,wangelo wacoko waka ndiwo wamanyikwa,nga ni Gabriyeli,uyo wakupharazga uthenga wa ciuta ku nchimi,ndipo mungelo wa nyifwa,uyo wakutora mizimu ya wanthu.
kugomezga mu mabuku ghakulembeka
Allah wavumbulutsa kwa atumike ake kukhala chiongoko ndi chifundo chochokera kwa iye,ichi chikusazgapo torah na gospel uwo ukavumbulika kwa moses na jesus,na Quran iyo yavumbuluskika kwa Muhammad (Mtende uwe nawo wose)
Quran ndi chivumbulutso chomaliza kwa anthu onse, pali vimanyikwiro na minthondwe yinandi iyo yikufuma kwa chiuta, vinyake mwa vinthu ivi ni:
Buku ili lili na mazgu ghapusu na gha kupulikikwa makora agho ghakukhozgera ivyo wanthu wakugomezga vyakukhwaskana na ciuta wankhongonozose
Buku ili lili na mazgu ghakupambana na ghanyake ghose agho wanthu wakughawona kuti ni viwemi chomene pa nkhani ya kuyowoya chiarabu,kweni quran yikapelekeka kwa Muhammad mweneuyo wakamanyikwanga kuti wakawa wambura kusambira.
Lili na fundo zinandi za sayansi izo zili kuvumbulika sonosono apa,nangauli zikavumbulika kale chomene.
Likusungilila lizgu na lizgu kufuma apo likavumbulikira mu ciyowoyero cake cakwambilila,vikupambana na mabuku ghanyake agho wali kughapotozga,kughasintha,panji kughataya.
Cinthu cinyake cakuzizwiska ca quran nchakuti: yilije maubendezi panji kupindikana.
Nthowa yiwemi yakulongosolera vinthu vinandi vyapadera na vyakuzizwiska ivyo vili mu quran njakuti ni vyakufuma kwa chiuta,pamoza na ivyo nchimi Muhammad (mtende uwe pa iyo) yikayowoya na kucita,ni buku ilo likovwira comene wanthu kuti wamanye vinthu vya cisisilamu.
Kugomezga mu nchimi
Wasilamu wakugomesga kuti ciuta wakatuma mchimi zinandi, wakatuma yumoza ku mtundu uliwose, kupharazga uthenga wa ciuta, nchimi izi niadamu, nowa, abrahamu, davide, yosefe, mozesi, yesu na Muhammad (mtende uwe pa wose) wakapharazganga kuti wanthu wawelere kwa ciuta waunenesko,kuti tiwe viyelezgero viwemi pa nkhani ya kupulikira ciuta na kulongozgera wanthu ku nthowa ya ciponosko, nchimi zilije cigawa cilicose ca ciuta,ndipo mtundu uliwose wa malurombo panji kusopa kwa nchimi panji kwa ciuta kwizira mwa izo nkwakukanizgika comene,ndipo ukuwoneka nga nkhuswa dango lakuti ciuta yekha ndiyo wakwenera kusopeka.
-Ntchimi yesu
Wasilamu wakugomezga kuti yesu wakawa nchimi yakucindikika ya ciuta,wakababika mwakuzizwiska kwizira mwa mwali mariya,wakacita minthondwe yinandi mwa kuzomerezgeka na ciuta,mwaciyelezgero,wakacizganga walwari,wakachizganga wachibulumutira na kuyowoya nga ni mwana uyo wababika waka,nangauli wasilamu wakucindika na kutemwa yesu, kweni wakumusopa yayi,wakumanyikwa kuti ni mwana wa ciuta yayi nesi cigawa ca waciuta watatu,ndipo walije mikhaliro yose ya ciuta.
Ciuta wakuti:Allah sakuyenera kukhala ndi mwana,ulemelero ukhale pa iye! Pamene wafuna chinthu amangonena kuti, “khalako, ndipo chimachitika, Quran 19:35
-Ntchimi muhammad
Muhammad ( mtende uwe pa iyo) wakaba nchimi yaumaliro iyo wakatumika ku wanthu wose,wakizanga na Koran kuti walongore umo visambizgo vyake vikwenera kugwiliskirika nchito,wakawa munthu wakugomezgeka,murunji,walusungu,wakugomezgeka na wachikanga,nga ni yesu,wasilamu wakumusopa yayi Muhammad.
Kugomezga mu zuwa la cheruzgo
Zuwa la cheruzgo lizenge nadi,apo waliyose wa ise wazamwimilira panthazi pa mlengi withu na kufumba ivyo wakacita,viwemi na viheni,waliyose wa ise wazamweruzgika,nanga wangawa mukuru panji mucoko.
Mu zuwa ilo, chiuta waunenesko wazamweruzga mwaurunji,ndipo palije uyo wazamupwetekeka,munthu waliyose wazamuwezgekerako ku icho ntchakwenelera,ndipo wose wazamweruzgika mwaurunji,ndipo waliyose wazamupokera njombe ya paradiso panji chilango cha moto wa helo.
Para kulije zuwa la ceruzgo,umoyo ungawa wambura urunji cifukwa ni waliyose yayi uyo wakupokera urunji pa caru ici.
Kugomezga kuti ciuta wali kunozga kale ivyo vicitikenge
Munthu waliyose wali kupika wanangwa wakusankha pakati pa ciwemi na ciheni,ndipo waliyose wazamweruzgika mwakuyana na ivyo wacita.
Wanangwa wa kusankha vinthu ukulekerana yayi na fundo yakuti vinthu vingacitika pekha usange ciuta wavimanya na kuvizomerezga,ndipo ici cikung’anamura kuti ciuta wali na nkhongono pa vinthu vyose yayi,panji kuti wakukanizga wanthu kucita ivyo wakukhumba,nangauli ciuta wakumanya ivyo wanthu wazamusankha,kweni cikung’anamura kuti wawakanizgenge yayi,ndipo ciuta wakukondwa na vyose yayi ivyo wakuzomerezga kuti vicitike.
Vinthu vinkhondi vyakovwira pakusopa
Umoyo wa msilamu
chipharazgo cha chipulikano
Kuzomera cipulikano kukupeleka ukaboni wakuti kulije ciuta uyo ngwakwenelera kusopeka kupatula Allah,ndipo Muhammad ndi nthenga wake.
Cikwenera kuwa na cigomezgo caunenesko ndiposo cakukhora mu mtima,ndipo cikwenera kulondezgeka na vyakucita,na mazgu agha munthu wakukana viuta vyose vyautesi,wakusimikzga kuti Allah yekha ndiyo wakwenera kusopeka,ndipo mwakuzomera nchimi yake yaumaliro,na kuwa musulumani.
Mapemphero ghankhondi agha ghakulembeka kamoza,namulenji,namise,para dazi lanjira na para kwafipa.
Pemphero lililose lingatora maminiti ghacoko waka kuwerenga Quran,kulomba,kulumba Allah,na machitiro ghakupambanapambana, pakunozgekera ku malurombo,wasilamu wakugeziska viwaro vinyake vya thupi lawo,nga ni chisko na mawoko,kuti wawe wakutowa mwauzimu na mwakuthupi.
wovwiri wa pa cilimika
Cakupeleka ca cilimika cilicose nchakukhumbikwa pa msilamu waliyose uyo wakukwaniska viyeso vinyake
2.5% ya usambazi wa munthu pa chaka yikwenera kupelekeka ku awo mbakwenelera nga mbakavu,wakusowerwa panji awo wali na ngongoli, kukutozga usambazi wa munthu ndipo kukupeleka vyandulo vinandi kwa uyo wakupeleka na uyo wakupokera,cinthu cimoza ico cikucitika nchakuti: cikovwira kuti pawavye mphatukano pakati pa wasambazi na wakavu,ndipo cikovwira kuti waliyose wawe na umoyo uwemi.
4. fasti ya cilimika
Chaka chilichose mu mwezi wa Ramadan,wasilamu wakuziwizga kurya kufuma ku matandakuca mpaka para dazi njira,kuleka kurya,kumwa na kugonana.
Munthu wakwenera kuluta ku msumba utuwa wa mecca ku Saudi Arabia kamoza pera pa umoyo wake,munthu uyo wali na ndalama na nkhongono.
Chaka chilichose mu mwezi wa 12 wa kalendara ya chisilamu,wanthu wa mitundu yose,mafuko,na viwaro wakuwungana pamoza,wakukolerana pakusopa ciuta yumoza waunenesko,ulendo ukuru uwu ukawa na vigawa vinandi nga ni sembe,kwenda na kulomba ku malo ghakupambanapambana,ivi vikusintha umoyo wa munthu ndipo vikumupangiska kuti wawe wakujiyuyura,wakuwalomba na kuwonga comene.
Wanthu wose wakuvwara vyakuvwara vyambura kuvwara ndiposo vyakuyana waka,ivyo vikususkana na visambizgo na mitheto,kuti tose tiwe wakuyana pamaso pa chiuta.
Kusopa
Ntchito yiliyose iyo Allah wakukondwa nayo
Mu islam,kusopa kukumalira pa mizati yinkhondi pera yayi,kusopa ni mazgu agho ghakung’anamura kucita vinthu ivyo vikukondweska ciuta,milimo ya zuwa na zuwa yingawa ya kusopa usange munthu wakutozga maghanoghano ghake na kuwoneseska kuti ivyo wakucita vikukolerana na malango gha ciuta,mwachiyelezgero:kumwemwetera,kuwa walusungu ku wazengezgani withu,kovwira mbumba zithu,kuwa wakugomezgeka,na kuwuskapo viswaswa mu msewu.
Vinthu ivyo vyayowoyeka pacanya apa vya cipulikano na kusopa vikupanga cisopo ca cisilamu
Para munthu wakucita visambizgo vya chisilamu,wakufiska vyakukhumbikwa vyauzimu,vya thupi,vya maghanoghano na vya wunthu,ndipo ni nthowa yiwemi ya umoyo,nakuti ndiyo nthowa yekha ya umoyo iyo yikukondweska ciuta wankhongonozose,ndiposo ndiyo nthowa yekha iyo yikulongozgera ku paradiso wamuyirayira.
Uyo wakuchita uweme,mwanalume panji mwanakazi,apo iyo ngwakupulikana, tiwampe umoyo uweme.ndipo ndithu tidzawapasa malipiro awo pa tsiku lachimaliziro kuyana na milimo yiwemi iyo wakacitanga” Quran 16: 97
Kuti mumanye vinandi na mabuku ghanyake mu nkhani iyi
 - You should know this man.jpg)
.jpg)
